Subsidies leiden nauwelijks tot goedkopere voorzieningen in het sociaal domein
Subsidie als stimulans voor vernieuwende initiatieven in het sociaal domein leidt nauwelijks tot aantoonbare kostenbesparing voor de gemeente. De overheid verwacht te veel van de samenleving. Maar de subsidieregelingen sluiten ook niet altijd aan bij de ambities. Dat is de teneur van een verkenning van 34 gemeentelijke subsidieregelingen, die ik afgelopen tijd heb uitgevoerd in samenwerking met studenten van Universiteit Utrecht.
Te midden van moeizame kostenbeheersing en spanning met het Rijk over middelen voor jeugdhulp, zorg en werk, hebben gemeenten hun hoop gevestigd op de samenleving om met goedkopere oplossingen te komen. In tweederde van de 34 gemeenten die een speciale subsidie voor innovatie in het sociaal domein verstrekken, is kostenbesparing een belangrijke aanleiding voor het starten van de regeling. Bij 3 op de 10 is het zelfs een voorwaarde om voor subsidie in aanmerking te komen.
Maar in de praktijk blijken besparingen moeilijk hard te maken. Daarvoor blijven de ondersteunde initiatieven, variërend van een fietskoerier voor medische transporten tot poetsinstructies voor kinderen, vooralsnog te experimenteel, pril of kleinschalig. Bovendien blijkt in de praktijk dat besparingen en het sturen op resultaat nog al eens ondergeschikt wordt gemaakt aan snel en flexibel toekennen van subsidies. Ook op het gebied van zichtbaarheid van de bedoeling en resultaten van de subsidie is volgens driekwart van de gemeenten ruimte voor verbetering om meer initiatieven aan te trekken die passen bij de doelstellingen. Een ander verbeterpunt dat gemeenten zelf aangeven is het duurzaam voortbestaan van de initiatieven. Kosten worden pas bespaard als de vernieuwing goed wordt geborgd en blijft bestaan, maar juist op dat punt beloven de subsidieregelingen nagenoeg geen ondersteuning.
Ik denk dat het hete hangijzer de vraag is of gemeenten met zulke ambitieuze verwachtingen van de lokale samenleving, hun subsidieregelingen ook ambitieus genoeg hebben ingericht. Van de gemeenten zoekt 64% naar initiatieven die een blijvende verandering teweegbrengen in het sociaal domein. Maar voor de regeling zelf worden vaak maar één of twee ambtenaren vrijgemaakt, en dan slechts voor een klein deel van hun tijd. Wil je echt werk maken van kostenbesparende vernieuwing vanuit de samenleving, dan moet je als gemeente langer optrekken met initiatieven dan alleen de startfase.
De verkenning is hier als download beschikbaar.
